Definicja i znaczenie objawu Lasegue'a w diagnostyce neurologicznej
Objaw Lasegue'a jest podstawowym badaniem neurologicznym stosowanym w diagnostyce schorzeń kręgosłupa i nerwów obwodowych. Znany również jako test uniesienia prostej nogi, polega na biernym podniesieniu wyprostowanej kończyny dolnej pacjenta leżącego na plecach. Test wywołuje napięcie korzeni nerwowych oraz nerwu kulszowego, ujawniając ewentualne podrażnienia lub ucisk. Dodatni wynik oznacza wystąpienie charakterystycznego bólu promieniującego wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego. Badanie to stanowi fundamentalny element oceny funkcji neurologicznych dolnego odcinka kręgosłupa. Test wykonuje się przy wyprostowanym kolanie i zgięciu podeszwowym stopy, co maksymalizuje napięcie struktur nerwowych.
Historia testu Lasegue'a sięga XIX wieku i wiąże się z dwoma wybitnymi lekarzami tamtej epoki. Charles Lasegue, francuski neurolog i psychiatra, opisał ten objaw w 1864 roku, obserwując pacjentów z bólem kręgosłupa i promieniowaniem do kończyn dolnych. Jednak warto zaznaczyć, że sam Lasegue nigdy nie opublikował swojego odkrycia - zrobił to jego uczeń, J.J. Forst w swojej pracy doktorskiej. Niezależnie, w 1880 roku, serbski neurolog Laza Lazarević opisał ten sam test w literaturze medycznej. Test Lasegue'a został szybko zaadaptowany przez klinicystów na całym świecie ze względu na prostotę wykonania i wysoką wartość diagnostyczną. Ciekawostką jest różnorodność pisowni nazwiska odkrywcy - Lasegue, Lasègue, Laseque - co wynika z trudności transliteracji francuskiego nazwiska na inne języki. Mimo tych rozbieżności, test pozostaje kamieniem milowym diagnostyki neurologicznej.
W diagnostyce neurologicznej sign Lasegue odgrywa fundamentalną rolę jako wskaźnik patologii korzeniowej. Objaw Lasegue'a pozwala na wstępną identyfikację zespołów uciskowych korzeni nerwowych, szczególnie w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. Test wykazuje wysoką czułość (około 92%) w wykrywaniu dyskopatii lędźwiowej i zespołów korzeniowych, dlatego stanowi nieodzowny element badania każdego pacjenta z bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Dodatni wynik testu kieruje diagnostykę w stronę patologii nerwu kulszowego, zawężając spektrum potencjalnych przyczyn dolegliwości. W połączeniu z innymi testami neurologicznymi, takimi jak badanie odruchów głębokich czy ocena czucia, tworzy kompleksowy obraz stanu neurologicznego pacjenta. Wczesna i precyzyjna diagnostyka umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia.
- Test uniesienia prostej nogi (SLR - Straight Leg Raise) - nazwa angielska najczęściej używana w literaturze medycznej
- Próba Lasegue'a - określenie często stosowane w polskiej terminologii medycznej
- Objaw Lasegue'a - klasyczna nazwa pochodząca od nazwiska francuskiego neurologa
- Test Lazarevicia - alternatywna nazwa odnosząca się do serbskiego neurologa, który opisał test niezależnie
- Manewr napinania nerwu kulszowego - nazwa opisująca mechanizm fizjologiczny testu
- Sign Lasègue - międzynarodowa nazwa z zachowaniem francuskiej pisowni
- Test Lasecka - spolszczona wersja nazwiska, spotykana w starszej literaturze
Badanie objawu Lasegue'a tworzy sieć semantycznych relacji między strukturami anatomicznymi i procesami patologicznymi. Lekarz-wykonuje-test poprzez uniesienie kończyny pacjenta, co powoduje napięcie-obejmuje-nerw kulszowy. Objaw-wskazuje-na-ucisk korzenia nerwowego, najczęściej na poziomie L4-S1. Pacjent-odczuwa-ból promieniujący wzdłuż dermatomu odpowiadającego uszkodzonemu korzeniowi. Test-pozwala-zdiagnozować zespół korzeniowy i określić jego lokalizację. Ból-promieniuje-zgodnie z przebiegiem nerwu kulszowego, co różnicuje go od bólu pochodzenia stawowego czy mięśniowego. Diagnostyka-wykorzystuje-zjawisko napięcia opony twardej i korzeni nerwowych podczas unoszenia kończyny. Te semantyczne powiązania budują kompleksowy obraz diagnostyczny, łącząc anatomię, patofizjologię i objawy kliniczne.
Czym różni się objaw Lasegue'a od innych testów neurologicznych?
Objaw Lasegue'a jest charakterystyczny dzięki specyficznemu mechanizmowi działania - testuje napięcie nerwu kulszowego poprzez jego bierne rozciąganie. Różni się od testu Kerniga, który bada sztywność karku przy zginaniu szyi. Objaw Lasegue'a ocenia specyficznie korzenie L4-S1, podczas gdy test Babińskiego dotyczy dróg piramidowych. Test Lasegue'a wywołuje ból promieniujący, a nie miejscowy jak w testach palpacyjnych. Jest testem prowokacyjnym, a nie funkcjonalnym jak badanie odruchów głębokich.
Czy objaw Lasegue'a zawsze wskazuje na rwę kulszową?
Nie, objaw Lasegue'a nie zawsze jednoznacznie wskazuje na rwę kulszową, choć jest z nią najczęściej kojarzony. Pozytywny wynik testu może świadczyć również o innych schorzeniach, takich jak przepuklina krążka międzykręgowego, zespół mięśnia gruszkowatego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy nawet problemy w stawie biodrowym. Ponadto, występują wyniki fałszywie dodatnie, dlatego diagnoza powinna być potwierdzona dodatkowymi badaniami.
Jakie jest znaczenie historyczne objawu Lasegue'a w neurologii?
Objaw Lasegue'a stanowi jeden z kamieni milowych w rozwoju diagnostyki neurologicznej. Wprowadzony w XIX wieku, pozostaje aktualnym narzędziem diagnostycznym do dziś, co świadczy o jego wyjątkowej wartości klinicznej. Był jednym z pierwszych manualnych testów neurologicznych, który pozwolił na obiektywizację dolegliwości pacjenta. Jego prostota i skuteczność przyczyniły się do szybkiego rozpowszechnienia w praktyce medycznej na całym świecie.
Technika wykonania testu Lasegue'a krok po kroku
Objaw Lasegue wymaga odpowiedniego przygotowania zarówno badającego, jak i pacjenta. Pacjent musi leżeć na plecach na twardym podłożu, bez poduszki pod głową. Kończyny dolne powinny być wyprostowane, a mięśnie maksymalnie rozluźnione. Badanie wykonuje się w cichym, spokojnym pomieszczeniu, aby pacjent mógł się skoncentrować na odczuciach. Temperatura otoczenia musi być komfortowa, ponieważ wychłodzenie może prowadzić do zwiększonego napięcia mięśniowego. Badający powinien wyjaśnić pacjentowi przebieg badania, prosząc o informowanie o pojawieniu się bólu. Pacjent nie może aktywnie pomagać w unoszeniu kończyny.
Wykonanie testu Lasegue'a rozpoczyna się od ułożenia jednej dłoni badającego na przednio-górnym kolcu biodrowym po stronie badanej. Drugą dłonią należy chwycić kończynę dolną pacjenta za piętę lub okolicę stawu skokowego. Badający unosi powoli kończynę przy wyprostowanym kolanie, utrzymując stopę w zgięciu podeszwowym. Należy obserwować wyraz twarzy pacjenta oraz moment pojawienia się bólu. Ważne jest zmierzenie kąta zgięcia w stawie biodrowym w momencie wystąpienia bólu - zwykle mieści się w zakresie 30-70 stopni. Kończynę unosi się do momentu zgłoszenia przez pacjenta bólu promieniującego wzdłuż tylnej powierzchni uda lub wystąpienia obronnego napięcia mięśni. Za dodatni wynik testu uznaje się ból promieniujący (nie miejscowy) pojawiający się przed osiągnięciem 70 stopni zgięcia.
Lasegue test można wykonać również w pozycji siedzącej, co stanowi jego modyfikację. Pacjent siedzi na brzegu kozetki lub krzesła z nogami swobodnie zwisającymi. Badający może poprosić pacjenta o wyprostowanie kolana jednej nogi. Test może być wykonany odwracając uwagę pacjenta, na przykład podczas badania odruchów kolanowych. Taka metoda pozwala często na wykrycie symulacji lub agrawacji objawów. Wynik testu w pozycji siedzącej może być łatwiejszy do interpretacji, gdyż eliminuje wpływ napięcia mięśni przykręgosłupowych. Test siedząc może dać bardziej wiarygodne wyniki u pacjentów z otyłością lub problemami z oddychaniem w pozycji leżącej. Metoda ta jest szczególnie użyteczna w warunkach ambulatoryjnych.
Istnieje kilka ważnych modyfikacji testu na rwe kulszowa, które dostarczają dodatkowych informacji diagnostycznych. Krzyżowy objaw Lasegue'a polega na unoszeniu kończyny przeciwnej do tej, która wywołuje objawy. Pozytywny wynik świadczy o centralnym ucisku krążka międzykręgowego i ma wysoką swoistość (około 90%). Modyfikacja Bragarda polega na zgięciu grzbietowym stopy po pojawieniu się bólu - nasilenie dolegliwości potwierdza korzeniowe pochodzenie bólu. Test z opuszczeniem głowy (objaw Siccarda) polega na unoszeniu kończyny do momentu pojawienia się bólu, a następnie przygięciu głowy pacjenta do klatki piersiowej. Zgięcie szyi zwiększa napięcie opony twardej i nasila ból korzeniowy. Modyfikacja Neri wykorzystuje skręt głowy w stronę przeciwną do badanej kończyny. Każda z tych modyfikacji pozwala na precyzyjniejszą ocenę charakteru i lokalizacji patologii.
- Poproś pacjenta o położenie się na plecach na twardym podłożu bez poduszki.
- Upewnij się, że pacjent jest rozluźniony i wyjaśnij mu przebieg badania.
- Ustabilizuj miednicę pacjenta, kładąc dłoń na przednim kolcu biodrowym górnym.
- Chwyć drugą ręką badaną kończynę za okolicę stawu skokowego.
- Unieś powoli wyprostowaną kończynę, utrzymując kolano w pełnym wyproście.
- Obserwuj reakcję pacjenta i zapytaj o moment pojawienia się bólu.
- Zmierz kąt zgięcia w stawie biodrowym w momencie wystąpienia objawu Lasegue'a.
- Sprawdź czy ból ma charakter promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego.
- Porównaj wynik z drugą kończyną dla pełnej oceny klinicznej.
- Rozważ wykonanie modyfikacji testu dla potwierdzenia wyniku.
| Kąt uniesienia | Interpretacja | Wskazuje na |
|---|---|---|
| 0-30° | Silnie dodatni | Poważne podrażnienie nerwu, duża przepuklina, zespół ogona końskiego |
| 30-45° | Wyraźnie dodatni | Znaczne podrażnienie korzenia nerwowego, typowa dyskopatia L5-S1 |
| 45-60° | Umiarkowanie dodatni | Umiarkowane podrażnienie korzenia, mniejsza przepuklina dysku |
| 60-70° | Słabo dodatni | Łagodne podrażnienie korzenia, początkowa dyskopatia |
| >70° | Ujemny | Brak patologii korzeniowej, możliwe inne przyczyny bólu |
Należy pamiętać, że interpretacja kątów jest orientacyjna i może się różnić u poszczególnych pacjentów. Zwykle przyjmuje się, że ból pojawiający się powyżej 70° nie jest wynikiem ucisku korzenia nerwowego, lecz może wskazywać na napięcie mięśni kulszowo-goleniowych, zmiany stawu biodrowego lub dolegliwości miofascjalne. Kąty należy zawsze interpretować w kontekście całości obrazu klinicznego pacjenta.
Wykres przedstawiający interpretację różnych kątów uniesienia nogi podczas testu Lasegue'a oraz ich związek z nasileniem bólu i prawdopodobnymi przyczynami.Czy test Lasegue'a można wykonać samodzielnie w domu?
Test Lasegue'a można wykonać samodzielnie w podstawowej formie, jednak ma to pewne ograniczenia. Samodzielne wykonanie wymaga pomocy drugiej osoby lub użycia paska/ręcznika do uniesienia nogi. Trudno jest jednak ocenić dokładny kąt uniesienia i prawidłowo zinterpretować wynik. Autodiagnostyka może być pomocna jako wstępne badanie, ale nie zastąpi profesjonalnej oceny medycznej, która uwzględnia szerszy kontekst kliniczny.
Jak prawidłowo ustabilizować miednicę podczas testu Lasegue'a?
Prawidłowa stabilizacja miednicy jest kluczowa dla wiarygodności testu Lasegue'a. Badający powinien delikatnie, ale stanowczo przytrzymać miednicę pacjenta dłonią po stronie przeciwnej do badanej kończyny. Należy umieścić dłoń na przednim kolcu biodrowym górnym lub na brzegu miednicy. Podczas unoszenia nogi miednica nie może odrywać się od podłoża ani rotować. Jeśli badający pracuje sam, może wykorzystać drugą rękę do stabilizacji lub poprosić pacjenta o przytrzymanie się brzegów leżanki.
Jaka jest różnica między objawem Lasegue'a dodatnim a krzyżowym objawem Lasegue'a?
Objaw Lasegue'a dodatni występuje, gdy uniesienie badanej kończyny wywołuje ból promieniujący wzdłuż nerwu kulszowego po stronie badanej. Natomiast krzyżowy objaw Lasegue'a (cross Lasegue) pojawia się, gdy uniesienie zdrowej kończyny powoduje ból po stronie przeciwnej (chorej). Krzyżowy objaw ma mniejszą czułość (około 28%) ale większą swoistość (około 90%) dla przepukliny dysku. Jego obecność wskazuje na poważniejszy stan z bardziej centralną przepukliną dysku lub znacznym obrzękiem korzenia nerwowego.
Interpretacja wyników i znaczenie diagnostyczne objawu Lasegue'a
Objaw Lasegue'a dodatni stanowi istotny wskaźnik podrażnienia korzeni nerwowych w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. Wskazuje na ucisk lub podrażnienie nerwu kulszowego, najczęściej spowodowane przepukliną krążka międzykręgowego. Test uznaje się za dodatni, gdy podczas unoszenia wyprostowanej kończyny pojawia się ostry, promieniujący ból wzdłuż tylnej powierzchni uda, czasem sięgający łydki i stopy. Charakterystyczna jest również lokalizacja bólu, odpowiadająca dermatomom korzeni L4-S1. Dodatni wynik testu zwykle towarzyszy innym objawom neurologicznym, takim jak zaburzenia czucia w odpowiednim dermatomie, osłabienie siły mięśniowej w grupach mięśniowych unerwianych przez zajęty korzeń oraz zmiany w odruchach głębokich. Kąt, przy którym pojawia się ból, ma także wartość diagnostyczną - im mniejszy kąt, tym poważniejsze uszkodzenie. Dodatni objaw Lasegue'a przy kącie poniżej 30 stopni wskazuje na znaczne podrażnienie korzenia nerwowego.
Objaw Lasegue'a ujemny sugeruje brak bezpośredniego ucisku lub podrażnienia korzeni nerwowych. Oznacza to, że pacjent może podnieść wyprostowaną kończynę powyżej 70 stopni bez wystąpienia charakterystycznego bólu promieniującego. Ujemny wynik testu nie wyklucza jednak całkowicie patologii kręgosłupa. Ból dolnego odcinka może wynikać z innych przyczyn, takich jak zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych, zespół mięśniowo-powięziowy, dysfunkcja stawów krzyżowo-biodrowych lub patologie w obrębie miednicy. Wynik ujemny może być również mylący w przypadku przewlekłych zmian, gdzie włóknienie wokół korzeni nerwowych zmniejsza ich podatność na napięcie. Dlatego ujemny objaw Lasegue'a zawsze wymaga rozważenia alternatywnych przyczyn bólu kręgosłupa i poszerzenia diagnostyki o badania obrazowe.
Fałszywie dodatni objaw Lasegue'a występuje, gdy test wywołuje ból sugerujący patologię korzeniową, podczas gdy rzeczywista przyczyna dolegliwości leży gdzie indziej. Może być skutkiem nadmiernego napięcia mięśni kulszowo-goleniowych, szczególnie u osób prowadzących siedzący tryb życia lub sportowców. Problemy stawu biodrowego, takie jak konflikt panewkowo-udowy czy zapalenie kaletki krętarzowej, również mogą imitować dodatni objaw Lasegue'a. Różnicowanie polega na dokładnej analizie charakteru bólu - ból korzeniowy ma charakter ostry, promieniujący wzdłuż dermatomu, podczas gdy ból mięśniowy jest zwykle tępy i zlokalizowany. Dodatkowo, w przypadku napięcia mięśniowego, zgięcie kolana podczas unoszenia kończyny zwykle zmniejsza ból, co nie występuje przy prawdziwym podrażnieniu korzenia. Badający może również obserwować napięcie mięśni tylnej grupy uda widoczne pod skórą. Fałszywie dodatni wynik może pojawić się także u pacjentów z nadwrażliwością bólową, lękiem lub wtórnymi korzyściami z choroby.
Lasegue sign odgrywa istotną rolę diagnostyczną w różnych schorzeniach neurologicznych. W dyskopatii lędźwiowej test lasecka pozwala określić poziom uszkodzenia - przepuklina L4/L5 zwykle daje ból promieniujący do łydki, natomiast L5/S1 może promieniować do stopy. W zespole mięśnia gruszkowatego test może być dodatni, ale ból nasila się przy rotacji wewnętrznej uda. Zespół ogona końskiego, stanowiący stan nagły, charakteryzuje się dodatnim objawem Lasegue'a przy bardzo małym kącie, często poniżej 30 stopni. Stenoza kanału kręgowego rzadziej daje klasyczny dodatni objaw, częściej występuje chromanie neurogenne. Nowotworowe zajęcie korzeni nerwowych może również dawać dodatni wynik testu, ale zwykle towarzyszy mu ból nocny, utrata masy ciała i inne objawy systemowe. Test pozwala różnicować między źródłem korzeniowym bólu a innymi przyczynami, ukierunkowując dalszą diagnostykę i leczenie.
| Schorzenie | Charakterystyka bólu | Kąt objawu | Objawy towarzyszące |
|---|---|---|---|
| Przepuklina L4/L5 | Promieniujący wzdłuż bocznej części uda i łydki | 40-60° | Osłabienie zginacza grzbietowego stopy, zaburzenia czucia na grzbiecie stopy |
| Przepuklina L5/S1 | Promieniujący do bocznej części podudzia i stopy | 30-50° | Osłabienie zginaczy podeszwowych stopy, zniesienie odruchu skokowego |
| Zespół mięśnia gruszkowatego | Ból pośladka nasilający się przy rotacji wewnętrznej uda | 50-70° | Ból przy siedzeniu, tkliwość w okolicy mięśnia gruszkowatego |
| Zapalenie nerwu kulszowego | Rozlany, piekący wzdłuż całego przebiegu nerwu | 40-60° | Parestezje, dysestezje, objawy autonomiczne |
| Zespół ogona końskiego | Ostry, obustronny, często z deficytem neurologicznym | <30° | Zaburzenia zwieraczy, niedowład, zaburzenia czucia w okolicy siodełkowej |
| Nowotwór | Narastający, często nocny, nie ustępuje w spoczynku | Zmienny | Utrata masy ciała, gorączka, objawy ogólne |
Diagnostyka różnicowa z wykorzystaniem objawu Lasegue'a wymaga uwzględnienia pełnego obrazu klinicznego pacjenta. Sam dodatni objaw nie jest wystarczający do postawienia diagnozy i zawsze powinien być interpretowany w kontekście wywiadu, badania fizykalnego i badań obrazowych. Dokładna analiza charakteru bólu, kąta wystąpienia objawu oraz towarzyszących deficytów neurologicznych pozwala na precyzyjne ukierunkowanie rozpoznania.
- Charakter bólu: ostry, promieniujący w prawdziwie dodatnim vs tępy, miejscowy w fałszywym
- Lokalizacja bólu: ból-promieniuje-wzdłuż dermatomu w prawdziwym vs ograniczony do pośladka/uda w fałszywym
- Modyfikacja zgięciem kolana: brak zmniejszenia bólu w prawdziwym vs znaczna ulga w fałszywym
- Występowanie parestezji: obecne w prawdziwie dodatnim vs zwykle nieobecne w fałszywym
- Wpływ rotacji biodra: brak wpływu w prawdziwym vs nasilenie przy rotacji w zespole gruszkowatym
- Objawy towarzyszące: deficyty-neurologiczne-występują w prawdziwym vs brak deficytów w fałszywym
- Kąt wystąpienia: typowo 30-70° w prawdziwym vs często >70° w fałszywym
- Reakcja na leczenie: odpowiada-na-leczenie przyczynowe w prawdziwym vs na rozciąganie w fałszywym
Co oznacza objaw Lasegue'a dodatni przy kącie 30 stopni?
Objaw Lasegue'a dodatni przy tak małym kącie (30 stopni) świadczy o znacznym podrażnieniu korzenia nerwowego i wskazuje na poważny problem. Może sugerować dużą przepuklinę dysku, zespół ogona końskiego, kręgozmyk ostry lub ropień okolicy kręgosłupa. Jest to sytuacja alarmowa wymagająca pilnej diagnostyki obrazowej i konsultacji specjalistycznej. Dodatni objaw przy tak niskim kącie wiąże się z wyższym ryzykiem komplikacji neurologicznych.
Jak odróżnić ból pochodzący z napiętych mięśni od prawdziwie dodatniego objawu Lasegue'a?
Odróżnienie wymaga dokładnej analizy charakteru bólu. Przy prawdziwie dodatnim objawie Lasegue'a ból ma charakter ostry, promieniujący wzdłuż nerwu kulszowego, często opisywany jako 'rażący' lub 'przeszywający'. Natomiast ból z napiętych mięśni jest zwykle tępy, zlokalizowany w okolicy uda lub pośladka, bez promieniowania. Dodatkowo, przy napięciu mięśniowym ból zwykle pojawia się przy wyższych kątach (>70°) i zmniejsza się przy zgięciu kolana. Pomocna jest też ocena napięcia mięśniowego przez badającego.
Czy ujemny objaw Lasegue'a wyklucza rwę kulszową?
Ujemny objaw Lasegue'a nie wyklucza całkowicie rwy kulszowej, choć zmniejsza jej prawdopodobieństwo. W niektórych przypadkach, szczególnie przy uciskach wyższych korzeni nerwowych (L2-L3) lub zmianach przewlekłych z włóknieniem, test może dawać wynik fałszywie ujemny. Rwa kulszowa o nietypowej lokalizacji może również nie dawać klasycznego objawu. Dlatego diagnostyka powinna zawsze uwzględniać całość obrazu klinicznego, włączając inne testy neurologiczne i badania obrazowe w przypadku utrzymujących się objawów.
